منبع خبر- آبخوانداری و آبخیزداری راهکار مقابله با شدت سیلاب یادداشتی از بنیانگذار اقلیم شناسی سینوپتیک ایران

یادداشت بقلم دکتر بهلول علیجانی
بنیانگذار اقلیم‌شناسی سینوپتیک در ایران

سرویس اجتماعی منبع خبر- بنیانگذار اقلیم شناسی سینوپتیک در ایران درخصوص وقوع سیل‌های اخیر در استان‌های مختلف کشور و همچنین نحوه مقابله با آسیب‌های ناشی از آن گفت: ابتدا باید بدانیم که این بارش‌های شدید و جاری‌ شدن سیلاب‌ها درواقع در تعریف بحران نمی‌گنجد، چراکه جزو ویژگی‌های ذاتی کشور ما محسوب می‌شود. بارش‌های موسمی معمولا در تابستان رخ می‌دهد و زمانی که شرایط اتمسفری تابستان آماده شود، رطوبت فراوان دریای عمان در کشور ما صعود می‌کند و موجب این‌گونه بارش‌ها و وقوع سیلاب‌ها می‌شود. البته این بارش‌ها به دلیل خساراتی که به ما وارد می‌کنند در دسته بحران‌ها تلقی می‌شوند اما این مساله ویژگی ذاتی اقلیم ماست، هرچند ممکن است ۳۰ یا ۴۰ سال یکبار اتفاق بیفتد. به طور مثال در مرداد ۱۳۶۶ هم این بارش‌ها رخ داد و سیلاب تهران را ایجاد کرد که تلفات هم داد. اما اولین راهکار مقابله با این سیلاب‌ها، آن هم زمانی که کشور ما در دوره تغییر اقلیم است و تعداد و شدت سیلاب‌ها هرسال بیشتر می‌شود – حالا می‌خواهد منشا اینها موسمی باشد یا بادهای غربی – آماده‌سازی مسیل‌هاست.
از قدیم‌الایام در مسیر سیلاب، مسیل و رودخانه‌ای قرار دارد که سیل از آن عبور می‌کند. ما باید ابتدا این مسیل‌ها را پاکسازی کنیم. در بیشتر نواحی کشور چون این سیل‌ها نادر اتفاق می‌افتد، مردم به گمان این‌که دیگر سیل نمی‌آید، در آن محل ساخت و ساز می‌کنند و مسیر رودخانه باریک می‌شود. در نتیجه با وقوع سیل خسارت به بار می‌آید. دومین نکته‌ای که باید به آن توجه شود این است که سیل زمانی رخ می‌دهد که میزان بارندگی از میزان نفوذ و نگهداشت خاک بیشتر می‌شود. تغییر میزان نفوذ خاک از عهده ما خارج است اما میزان نگهداشت خاک را از طریق حفظ و توسعه پوشش گیاهی و مراتع می‌توانیم افزایش دهیم و جلوی شدت سیل‌ را در بالادست بگیریم. به عنوان مثال آبخوانداری و آبخیزداری و بعد توسعه پوشش گیاهی را انجام دهیم تا جلوی این سیل‌ها گرفته شود. هرقدر که تغییر کاربری زمین‌های طبیعی به زمین‌های سفت و آسفالت‌شده بیشتر باشد، شدت این سیل‌ها بیشتر خواهد شد. یکی دیگر از نکات مهم رعایت موارد ایمنی توسط خود انسان‌ها است. در سیل استهبان دیدیم که مردم در مسیل نشسته بودند که آن فاجعه رخ داد. مردم باید این آگاهی را پیدا کنند که از مسیل‌ها دوری کنند و نه‌تنها در آنجا ساخت و ساز نشود، بلکه برای تفریحات آخر هفته هم به این مناطق نروند.
و آخرین نکته این است که دولت و مدیران باید در برنامه‌های توسعه و عمران کشور ، سیل‌های موسمی را هم درنظر بگیرند. چراکه احتمال وقوع آن ۵ درصد است اما همین ۵ درصد هم اگر یک بار اتفاق بیفتد، خسارت زیادی وارد می‌کند. همچنین از طریق آبخوانداری و آبخیزداری سعی کنیم شدت روان‌آب‌ها را کاهش دهیم. همین بارش‌های اخیر مقدار زیادی آب به داخل کشور آورد اما قسمت اعظم آن به دریا برگشت و ضمن این‌که به ما خسارت زد، از دست ما هم خارج شد.